Võ Phái Khác
Ý nghĩa các lời thiệu trong hệ thống VTCTVN
“Thiệu” hay “lời thiệu” là một bộ phận vô cùng trọng yếu và không thể thiếu trong hệ thống quyền thuật Đông phương nói chung và hệ thống võ thuật Cổ truyền Việt Nam nói riêng.
Thiệu có khi được thể hiện bằng lối diễn võ (dựa vào tên các chiêu thức), có khi được thể hiện theo lối tượng hình (dựa theo hình trạng của chiêu thức mà đặt lời), lại có khi lời thiệu của bài quyền lại được diễn Nôm dưới hình thức một bài thơ (làm theo lối Ngũ ngôn, Tứ tuyệt, Lục bát, Thất ngôn .v.v.). Ở Việt Nam ta, thiệu của các bài quyền thường tồn lại dưới dạng thơ thất ngôn (bảy chữ) và thường được làm theo thể thơ Đường luật, đôi khi cũng có bài được làm theo thể lục bát [1].
“Thiệu” hay “lời thiệu” thực chất là cách gọi tên các chiêu thức trong bài quyền, khi nó (lời thiệu) được gọi một cách công khai thì gọi là thiệu võ; gọi theo lối ẩn dụ, đầy bí mật thì được gọi là thiệu văn. Và nhìn chung, dù tồn tại dưới bất kỳ hình thức nào, thiệu cũng có một vị trí đặc biệt quan trọng, nó (lời thiệu) chính là “bí kiếp võ công” của
môn phái, vì chỉ có người của môn phái mới biết được nội dung, ý nghĩa, mục đích và cách thức sử dụng chiêu thức (đây là cách giữ bí mật và vì bí mật nên mới được gọi là bí kíp) đó như thế nào? “Thiệu” hay “lời thiệu” còn là tinh hoa của bài quyền, nhìn vào lời thiệu, chúng ta có thể thấy rất rõ tính nhân văn, tinh thần thượng võ của bài quyền, của môn phái nhưng cũng chỉ cần nhìn vào lời thiệu, người ta cũng có thể hiểu được phần nào tư cách của “bản môn”. Chính vì thế, mới nói thiệu có vị trí đặc biệt quan trọng, thiệu chính là “phát ngôn viên” của bản môn nên không thể đặt bừa, nói ẩu…
Mời các bạn tham khảo và góp ý với lời thiệu bài “lão mai quyền” của chúng tôi.
老梅拳 Lão Mai Quyền
老梅独竖一之荣 Lão mai độc thụ, nhất chi vinh
两足轻轻进步行 Lưỡng túc khinh khinh tiến bộ hành
迅一弹退回老起 Tấn nhất đạn (đàn), thoái hồi lão khởi
飞一发横腿蜻蜓 Phi nhất phát, hoành thối tinh đình
藏牙虎扬威铁爪 Tàng nha hổ, dương oai thiết trảo
转角龙速力雷轰 Chuyển giác long tốc lực lôi oanh
老猴退坐连扒变 Lão hầu thoái tọa, liên ba biến
蝴蝶双飞老蚌撑 Hỗ điệp song phi, lão bạng sanh
月窟双勾雷点 震 Nguyệt quật song câu lôi điểm chấn
云蹲三扫虎蛇行. Vân tôn tam tảo, hổ xà hành./.
Dịch nghĩa:
1. Một cây mai già, sừng sững tốt tươi
2. Hai chân nhẹ nhàng tiến về phía trước
2. Tấn tốc đá chân (đàn hay đạn đều = bắn, bật thật nhanh) sau đó thối hồi tức quay về (cần chú ý chữ tấn 迅 và chữ tiến 进 là hai âm tiết khác nhau nhưng do cách phát âm của người miền Trung nên nhiều khi phát âm và được hiểu giống nhau VD: tấn = tiến, tấn lên cũng được đọc là tiến lên; tấn công cũng được đọc là tiến công; chữ tấn 迅 ở đây phải được hiểu là tấn tốc, ý nói về tốc độ. Thối hồi lão khởi ở đây được hiểu nôm na là ngọn gió (bão táp) nó vít ngọn mai xuống nhưng khi gió qua đi, lập tức ngọn mai lại trở về vị trí cũ, hiên ngang mà vẫn thể hiện rõ phong thái đàng hoàng... ngoài ra, do cách phát âm của người Việt, nhiều khi chữ thối 腿 cũng được hiểu là thoái 退 (thối 腿 ở đây là chân, còn chữ thối 退 ở đây lại là lui về, lùi lại, là thoái vị... ) và vì vậy, nếu không có bản gốc tiếng Hán hoặc bản chữ Nôm, những người hậu sinh rất dễ nhầm lẫn.
4. Nhảy lên đá một cái (nhất phát) sau hoành (đánh) ngang như con chuồn chuồn (Tinh đình = chuồn chuồn). Ở đây cũng cần chú ý: người Việt ta cũng hay đọc âm tiết nhất (tiếng phổ thông) thành nhứt (cách gọi địa phương).
5. Gẩm gừ hổ giương đôi móng vuốt như sắt (hăm dọa, thị oai)
6. Chuyển thế con rồng dùng sừng húc gây kinh thiên động địa
7. Con khỉ nhảy lui về, và liên tục gãi tay (chú ý chữ ba 扒 ở đây có nghĩa là gãi [một đặc tính rất khỉ] chứ không phải là 扒 ba = 3 lần như nhiều người vẫn lầm tưởng).
8. Đôi bướm bay phía trên, dưới có con trai nằm há miệng (chữ bạng 蚌 là con trai, 撑 = chống đỡ; câu này xuất phát từ thành ngữ "Bạng duật tương tranh ngư ông đắc lợi 蚌鹬相争渔翁得利").
9. Vầng trăng như hai lưỡi câu cùng đánh vào một chỗ. Chú ý: chữ điểm 点 = một điểm, tập trung vào một chỗ tức tập trung sức lực, nhanh như sấm sét đánh móc vào một chỗ kiểu như "thiểm điện lôi minh", có nhiều bản chép thành điển 典 (điển này được hiểu là mô hình, khuôn mẫu và như vậy là không đúng, không phù hợp với cách thức diễn quyền) là sai vậy.
10. Về thế ngồi sổm, tay hoa như mây, ba lần tảo địa như hổ như xà. Câu này cũng xuất phát từ thành ngữ "Vân long, phong hổ" (tức là rồng di chuyển tạo ra mây, hổ chạy thì sinh ra gió. Chữ tam 三 tức là ba, đây mới là chữ ba đúng nghĩa).
Mọi góp ý xin vui lòng chuyển về Đc: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
[1] Võ Việt đại đa số thường được diễn theo thể Tứ tuyệt, có: Bát quái côn, Ngọc trản, Thiền sư; Thất ngôn như: Hùng kê quyền, Lão mai quyền, Thái Sơn côn, Siêu xung thiên, Độc lư thương… ; Ngũ ngôn có: quyền Đồng nhi, ngoài ra cũng có một số ít được diễn dưới dạng thơ lục bát như: Tứ linh đao, Huỳnh long độc kiếm…